De discussie over het nieuwe Europese landbouwbeleid is volop losgebarsten. De uitkomst zal doorslaggevend zijn voor de toekomst van de natuur in Europa, zeker in Nederland waar landbouw en natuur nauw met elkaar zijn verbonden. Op zaterdagmiddag 23 september organiseert de Heimans en Thijsse Stichting een symposium over de toekomst van het Nederlandse platteland en het nieuwe landbouwbeleid.

In de Achterhoek en Twente zijn de afgelopen weken verscheidene dode merels gemeld die mogelijk slachtoffer van het usutuvirus zijn. Bij een besmetting met het usutuvirus kunnen de volgende symptomen worden waargenomen: algehele malaise, sloomheid, 'bol' zitten, niet meer drinken, naar adem happen, spierzwakte (bijvoorbeeld niet meer opvliegen, alleen nog maar laag blijven en meteen weer gaan zitten), vleugels en kop laten hangen en evenwichtsstoornissen.

Fipronil komt al jarenlang voor in de Zeeuwse sloten en wateren. Metingen laten sinds 2010 overschrijdingen van de milieunorm zien. Dat gebeurt, behalve in het Westland, vooral in Zeeland. In 2015 werden bijvoorbeeld overschrijdingen gemeten in de omgeving van Dreischor, Waarde en Kloosterzande en bij de rioolwaterzuiveringen bij Ritthem en Terneuzen. Voornaamste oorzaak is waarschijnlijk het gebruik van de stof in de landbouw. Fipronil is een toegestaan gewasbeschermingsmiddel bij de teelt van bijvoorbeeld ui, prei en kool.

Zwangere vrouwen die in de buurt wonen van landbouwgrond waar erg veel pesticiden worden gespoten hebben 9 procent meer kans op een kind met een geboorte-afwijking. En 8 procent meer kans op een te vroeg geboren kind. Dat blijkt uit onderzoek in de San Joaquin vallei in Californië. Dat is een gebied met intensieve landbouw, ongeveer 500 bij 100 kilometer groot. De toename van geboorte-afwijkingen kwam voor bij pesticidehoeveelheden die ook in de Nederlandse bloembollen- en fruitteelt worden gebruikt.

Deskundigen die beweren dat fipronil niet schadelijk is, kijken vooral naar de korte termijn. Dat zeggen toxicoloog Henk Tennekes en landbouwkundig consultant Jelmer Buijs maandag in dagblad Trouw. Op de lange termijn hebben insecticiden zoals fipronil volgens hen wel degelijk negatieve gevolgen voor de gezondheid. Ze wijzen erop dat de effecten van kleine hoeveelheden gif zich in het menselijk lichaam opbouwen. Tennekes en Buijs spreken met hun waarschuwing de meerderheid van de deskundigen tegen, onder wie hoogleraar voedingsleer aan de Vrije Universiteit Martijn Katan.

De Nederlandse landbouw is de meest innovatieve van de wereld. We produceren zeer efficiënt en voorzien de wereld van hoogwaardige voedselproducten. De Nederlandse landbouwsector is echter ook ziek: veel boeren leven onder de inkomensgrens en kunnen vaak nauwelijks rondkomen. In de varkenssector verkeren veel boeren al jaren op het randje van een faillissement. Naast de problemen voor de boeren zelf is de milieu-impact van de sector groot. Die is verantwoordelijk voor 12 procent van alle Nederlandse CO2-uitstoot.

In volle vakantieperiode barstte de fipronilcrisis los. Een illegaal bestrijdingsmiddel tegen bloedluizen kwam via de legkippen in onze eieren en met eieren bewerkte voedingsmiddelen terecht. De oplossing van de overheid? De verantwoordelijken straffen en getroffen boeren ondersteunen. Maar deze maatregelen zijn slechts doekjes voor het bloeden. Als we chronische problemen willen voorkomen, dan is een grondige bijsturing van ons voedingssysteem nodig. De eiercrisis is opnieuw een pijnlijke landing van een landbouwsector die al jaren van crisis naar crisis hinkt.

Begin 1900 was de boomkikker (Hyla arborea) nog een algemeen voorkomende soort in ons landschap, maar door een steeds intensiever agrarisch gebruik is de kwaliteit van het leefgebied hard achteruit gegaan. In Nederland is deze soort nu zeldzaam. Versnipperde populaties komen voor in het zuiden en oosten in de provincies Limburg, Noord-Brabant, Zeeuws-Vlaanderen; de Achterhoek in Gelderland heeft de grootste populatie van het land, doorlopend in de populatie in Oost-Twente in Overijssel.

Sinds de jaren '80 neemt het aantal bijen en andere bestuivers zorgwekkend af. Dat heeft niet alleen gevolgen voor de natuur. Ook de landbouwsector is sterk afhankelijk van bestuivers. Recent onderzoek in België en Noord-Frankrijk heeft aan het licht gebracht dat het lot van de provincie Limburg het sterkst verbonden is aan dat van onze bestuivers, omwille van de fruitproductie, zo meldt Natuurpunt. Kijken we naar de verschillende provincies, dan zien we dat niet elke regio even sterk afhankelijk is van bestuivers.

Meer dan een derde van alle Belgische broedvogels zijn op Europese schaal bedreigd. Vooral weide- en akkervogels zitten in slechte papieren. Dat blijkt uit een uitgebreid rapport van Birdlife International. "Er zijn 184 broedvogelsoorten in België", verduidelijkt Gerald Driessens van Natuurpunt. "62 daarvan zijn 'Species of European Conservation Concern'. Dat betekent dat hun populatiegrootte in heel Europa onrustwekkend klein is. Voor 24 van die soorten wordt de laatste jaren ook nog eens een duidelijke achteruitgang gesignaleerd in ons land."