Beleid en debat

De vaste commissie voor Economische Zaken heeft op 20 november 2013 om een reactie van de
staatssecretaris van Economische Zaken gevraagd op de publicatie van DiPrisco et al, 2013.
Het gaat daarbij om een artikel, gepubliceerd op 21 oktober in het wetenschappelijk tijdschrift ‘PNAS’: Di Prisco, Cavaliere, Annoscia, Vaaricchio, Caprio, Nazzi, Gargiulo & Pennacchio. Neonicotinoid clothianidin adversely affects insect immunity and promotes replication of a viral pathogen in honey bees. PNAS October 21 2013. www.pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas.1314923110. De brief van staatssecretaris Dijksma (EZ) aan de Tweede Kamer over deze publicatie (onderzoek naar de werking van een bepaald onderdeel van het immuunsysteem van honingbijen na blootstelling aan clothianidin of imidacloprid) is bijgevoegd. In een reactie op de Kamerbrief van de staatssecretaris schrijft de toxicoloog Henk Tennekes dat Landbouw bij de risicobeoordeling van de neonicotinoiden nog steeds blindelings vertrouwt op het oordeel van het Ctgb. De bewering van het Ctgb dat de publicatie van Di Prisco et al. "niet veld-relevant is voor Nederland", onderstreept alleen maar incompetentie die deze instantie overigens wat de neonicotinoiden betreft al jarenlang ten toon spreidt, aldus Tennekes.

Australische onderzoekers gaan de komende maanden 5000 bijen met een sensor volgen om erachter te komen waarom de bijenpopulatie wereldwijd in een razend tempo afneemt. De bijen die onderzocht worden gaan eerst de koelkast in, waardoor ze in slaap raken. Dan kunnen de onderzoekers een voor een de sensoren van 2,5 bij 2,5 millimeter op de rug van de honingbijen plakken. Vervolgens hopen de onderzoekers erachter te komen waarom de kolonies verdwijnen. Het verdwijnen van de bijenkolonies kan te maken hebben met het gebruik van pesticiden. De onderzoekers zijn van plan de bijen van de ene bijenkorf te voeden met voedsel met lichte concentraties pesticiden, terwijl de bijen bij een andere korf voedsel krijgt dat pesticidenvrij is.
De onderzoekers verwachten dat de bijen die pesticiden binnenkrijgen bijvoorbeeld langzamer gaan vliegen, of zich vergissen en bij de verkeerde bijenkorf naar binnen vliegen. Dit zijn volgens de Australiërs een van de redenen dat kolonies stoppen met bestaan. 'Dit is het grootste onderzoek ooit gehouden met bijen', zegt hoofdonderzoeker bij CSIRCO Paulo de Souza tegen The Guardian. 'We zullen de bijen twee maanden in de gaten houden en dat is een lange tijd voor een bijenonderzoek.

Monsanto's heeft het recht boeren aan te klagen als zaden van genetisch gemodificeerde gewassen worden aangetroffen op bedrijven die deze niet hebben aangeschaft. Dat heeft het Amerikaanse hooggerechtshof besloten in een hoger beroepszaak die was aangespannen door een groep boeren en Canadese en Amerikaanse organisaties, waaronder de Organic Seed Growers & Trade Association. In 2011 werd al eerder een poging gedaan om Monsanto juridisch aan te pakken. De boeren zijn van mening dat hun gewas ongewild met genetisch gemodificeerde organismen (gmo's) vervuild kan raken door verwaaiing van zaden uit naburige percelen. Een vervuiling kan tot gevolg hebben dat zij hun producten niet als biologisch kunnen afzetten. Zij vinden bovendien dat Monsanto te ver gaat met het claimen van patenten op gevonden eigenschappen van planten. Er worden op deze wijze delen van de natuur geclaimd waar klassieke veredelaars geen gebruik meer van kunnen maken zonder het risico te lopen om aangeklaagd te worden.

Het laboratorium van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) voert tussen 2011 en 2015 jaarlijks op een groot aantal locaties metingen uit naar het voorkomen van gewasbeschermingsmiddelen in het oppervlaktewater. HHNK heeft nu de resultaten van dit onderzoek over de jaren 2011, 2012 en 2013 gepresenteerd. Het onderzoek omvat ruim honderd gewasbeschermingsmiddelen. 49 bestrijdingsmiddelen zijn in 2011-2013 aangetroffen. In het duingebied bij Callantsoog en in de stedelijke gebieden van Volendam en Amsterdam-Noord werden de minste stoffen (7-8) aangetroffen. De meeste stoffen (25-32) werden aangetroffen in bollengebieden in de noordkop en in polder de Vier Noorder Koggen in West-Friesland. 21 van de onderzochte stoffen overschreden de geldende norm. De meeste overschrijdingen (5-8 stoffen) vonden plaats in bollengebieden in de noordkop, in grote delen van West-Friesland en in het stedelijk gebied van Beverwijk.

Het probleem van de bijensterfte in de Verenigde Staten en Europa is al geruime tijd gekend, maar het probleem dreigt desastreuse gevolgen te hebben. Dat is de conclusie van een onderzoek naar het bijenbestand gedurende de tweede helft van het voorbije decennium in meer dan veertig landen door wetenschappers van de University of Reading. De onderzoekers stelden daarbij vast dat de vraag naar zogenaamde bestuivings-diensten bijna vijf keer sneller is gestegen dan de populatie bijen. Er wordt gewaarschuwd dat voldoende natuur moet overblijven om de bijenpopulaties te beschermen. Zonder die populaties komen immers diverse oogsten in het gedrang. “In Groot-Brittannië zijn er op dit ogenblik slechts voldoende bijenkorven om een kwart van de totale vraag naar bestuivings-diensten te voldoen,” benadrukt onderzoeksleider Simon Potts, professor biodiversiteit en ecosystemen aan de University of Reading. “Op Europees vlak zou tussen 25 procent en 50 procent van de behoefte kunnen worden voldaan. Bijna de helft van de bestudeerde landen wordt met een bijentekort geconfronteerd. Tenzij er dringend wordt ingegrepen, dreigen we op een echte catastrofe af te stevenen. Tot nut toe kon het tekort gedeeltelijk worden gecompenseerd door het wilde bijenbestand, maar ook dat wordt met belangrijke bedreigingen geconfronteerd.”

Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) wil besluiten tot toelating van het middel Bonalan van Dow Agro. Het gaat om een gewasbeschermingsmiddel op basis van een werkzame stof die niet eerder in Nederland is toegelaten. Voordat het college kan besluiten tot toelating, moet ontwerpbesluit twee weken ter inzage te liggen. Van deze terinzagelegging is op 13 januari mededeling gedaan. Bonalan is een middel op basis van de werkzame stof benfluralin. De toelating voor het middel is aangevraagd als onkruidbestrijdingsmiddel in de teelt van peulvruchten, voor ensilageteelt van veldboon, voor de pennenteelt van witlof, cichorei, de onbedekte teelt van sla, andijvie, boon met peul, boon zonder peul, erwt met peul, erwt zonder peul en schorseneer. Benfluralin is niet eerder in Nederland in een gewasbeschermingsmiddel toegelaten; vandaar dat de zienswijzeprocedure van toepassing is.

De mens heeft daar danig aan bijgedragen door het gebruik van giftige bestrijdingsmiddelen. Daarvan zijn er nu enkele verboden voor particulieren, maar het kwaad is al geschied. Bijen zijn nodig om gewassen te bestuiven. En ondanks dat het aantal bijenkoloniën van 22.5 miljoen naar 24.1 miljoen is gestegen, zijn het er niet genoeg. Een andere oorzaak: de opkomst van biodiesel. Biodiesel wordt gemaakt uit koolzaad en sojabonen dat nu op talloze velden in Europa groeit. Koolzaad en sojabonen zijn afhankelijk van de bijen die ze bestuiven. Volgens onderzoekers is het aantal te bestuiven gewassen 4.9 keer zo snel gestegen als het aantal bijen. En er wordt om nog veel meer biodiesel gevraagd. In Europa is de afspraak gemaakt dat in 2020 minstens 10% van het totale energieverbruik uit hernieuwbare bronnen komt.