Bumblebees

De Tweede Kamer heeft het kabinet in een motie gevraagd een moratorium in te stellen op het gebruik van neonicotinoïden totdat vaststaat dat zij geen schadelijk effect hebben op bijen en de volksgezondheid. Daarnaast werd gevraagd een nationaal traject in gang te zetten voor een volledig nationaal moratorium op alle neonicotinoïden en op fipronil. De aangenomen moties raken 18 gewasbeschermingsmiddelen. Vanuit juridisch oogpunt zijn de moties naar het oordeel van het kabinet niet uitvoerbaar. Dat meldt staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken mede namens minister Schippers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en staatssecretaris Mansveld van Infrastructuur en Milieu aan de Tweede Kamer. In een reactie schrijft de toxicoloog Henk Tennekes dat staatssecretaris Dijksma onder toepassing van Art 1 lid 4 van de Europese verordening gewasbescherming (VO-gwb) uit voorzorg alle neonics, fipronil en triazolen kan verbieden. De uitvoerige en verwarrende reactie van de staatssecretaris is haar waarschijnlijk ingefluisterd door een behendige regeringsambtenaar, aldus Tennekes.

Deze week raakte bekend dat één op de drie Belgische honingbijen de winter niet overleeft, een cijfer dat dubbel zo hoog is als het Europese gemiddelde. “Nochtans delen landbouwers en bijen een lange geschiedenis: sinds oudsher maken boeren dankbaar gebruik van bestuivende bijen voor de productie”, zegt Annelore Nys (Natuurpunt). “Het Europees Landbouwbeleid moet zijn subsidies inzetten op natuur- en dus bijvriendelijke landbouwmodellen.” Het tijdelijk Europees verbod op neonicotinoïden, de nieuwe generatie pesticiden, is volgens Natuurpunt maar een eerste stap in het aanpakken van een gelaagd probleem. De vereniging wijst naar het Europees Landbouwbeleid, de grootste budgetpost van Europa, dat blijft inzetten op een verhaal waarvan vooral de grootschalige en intensieve landbouwbedrijven beter worden. “Elk jaar vloeit er bijna 400 miljoen euro aan subsidies naar de Vlaamse landbouwsector, in ruil voor die publieke middelen verwacht de samenleving publieke diensten. Terwijl het redden van de bijenpopulatie een absolute prioriteit zou moeten zijn in het landbouwbeleid, dreigt het net de doodsteek te worden voor onze bijenpopulatie. De recente hervorming van het landbouwbeleid beloofde een ambitieuze vergroening, maar leverde vooral ‘business as usual’. Het initiële voorstel bevatte een veelbelovende piste: elke landbouwer die subsidies wil ontvangen, moet een deel van het akkerland inrichten in functie van natuur. Maar doorheen de onderhandelingen werden een hele rits van uitzonderingsmodaliteiten ingebouwd zodat er op het terrein nauwelijks iets zal veranderen.

Het gaat niet goed met de hommels. Vooral intensieve landbouw is net als bij de bijen de grote boosdoener. Een kwart van alle hommelsoorten wordt met uitsterven bedreigd, zo blijkt uit een rapport dat vandaag bekend is gemaakt door IUCN, de wereldwijde koepel van natuurorganisaties. Hommels en bijen zorgen voor bestuiving van groente en fruit. Ze vormen daardoor een belangrijke schakel in de voedselvoorziening. Maar de insecten lijden ernstig onder het gebruik van bestrijdingsmiddelen en gronduitbreiding in de intensieve landbouw. Nederland gebruikt volgens de natuurbeschermers de grootste hoeveelheid bestrijdingsmiddelen per hectare van alle Europese landen.

Zelfs in een heel kleine hoeveelheid zijn insecticiden gevaarlijk voor bijen en hommels. Dat schrijft neurobioloog Randolf Menzel, van de Vrije Universiteit Berlijn, in een rapport. Hij onderzocht wat de gevolgen waren voor bijen wanneer ze aan bepaalde middelen werden blootgesteld. Vooral het oriëntatie vermogen blijkt te worden aangetast, meldt de website Top Agrar. Uit het onderzoek van Menzel bleek dat een aantal insecticiden de organen voor oriëntatie verstoren. Dat gebeurde bij de werkzame stof Imidacloprid, gebruikt in Gaucho en Sombrero, Clothianidin, gebruikt in Poncho en Thiacloprid, dat in het middel Calypso zit. Allemaal middelen die in de akkerbouwsector worden ingezet, voor onder andere de zaadcoating van suikerbieten.

Een meerderheid van de Kamer schaarde zich vandaag achter moties van de Partij voor de Dieren voor een nationaal verbod op het gebruik van neonicotinoiden in de landbouw en verkoop aan particulieren. Neonicotinoïden zijn relatief nieuwe landbouwgiffen die een desastreus effect hebben op de bij. Begin 2013 schaarde een Kamermeerderheid zich achter een motie van Esther Ouwehand voor een Europees verbod op dit landbouwgif. Mede dankzij deze motie wordt het gebruik van drie soorten neonicotinoïden in de EU inmiddels aan banden gelegd. De Europese maatregelen laten echter het grootste deel van het neonicotinoïden-gebruik ongemoeid: maar liefst 80% blijft in Nederland buiten schot. De Kamer dwingt Dijksma vandaag om toch verdergaande maatregelen te nemen.