Beleid en debat

Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) heeft tijdens de collegevergadering van 25 november besloten tot nieuwe toelatingen van Roundup met glyfosaat als werkzaam bestanddeel: Roundup Record wordt toegelaten als onkruidbestrijdingsmiddel of doodspuitmiddel in de teelt van akkerbouwgewassen, cultuurgrasland, fruitgewassen, groenteteelt, kruidenteelt, sierteeltgewassen, openbaar groen, bosbouw, aardappelen, suikerbiet, wintertarwe, wintergerst, zomertarwe, zomergerst, haver, peulvruchten, mosterd, lijnzaad, koolzaad, appel, peer, kers, pruim (onbedekte teelt), wijndruif (ouder dan 4 jaar), koolraap, knolraap, uien, bosuien, asperge, prei, bosbouw, tijdelijk onbeteeld terrein, open verhardingen en onverhard terrein. Roundup Optima wordt toegelaten als onkruidbestrijdingsmiddel in sierbeplanting, moestuinen, gazons, open verhardingen (grind, schelpen, grasbetontegels, etc.) en onverharde terreinen en als middel voor de behandeling van (stobben van afgezaagde) bomen en struiken.

Het voortbestaan van verschillende vlinders in natuurgebieden in Overijssel staat op het spel. Dat zegt de Vlinderstichting. Het gaat om zogeheten Natura-2000-gebieden; natuurgebieden met zeldzame diersoorten. Dat komt vooral door te veel stikstof, maar volgens het Wereld Natuur Fonds (WNF) zullen de plannen om dat terug te dringen niet veel helpen. In 2032 moet het Programma Aanpak Stikstof afgerond zijn, maar het WNF voorspelt dat "een forse extra inzet nodig zal zijn om de voor de natuur vereiste daling van stikstofdepositie te halen". Stikstof is belangrijk voor de bevruchting van landbouwgrond en wordt dan ook vooral door de landbouw uitgestoten. Door te veel stikstof in de lucht gaan grassen veel harder groeien en verdringen ze planten waar vlinders als het Heideblauwtje, de Heivlinder en Bruine Vuurvlinder afhankelijk van zijn. "Kale en dus warmere plekken raken helemaal overgroeid", vertelt Kars Veling van de Vlinderstichting. "Veel vlinders hebben juist meer open stukken nodig om zich goed te kunnen voortplanten."
Ook vogels zijn in gevaar. Volgens voorlichter van Sovon Vogelonderzoek gaat het in Overijssel om de Korhoen, Nachtzwaluw en Boomleeuwerik. Natura 2000-gebieden zijn natuurgebieden waar zeldzame diersoorten voorkomen. Overijssel heeft 24 Natura-2000-gebieden die beschermd worden om verdere achteruitgang te voorkomen.

Het planbureau voor de leefomgeving (PBL) manipuleert natuurstatistieken zodat het lijkt alsof het natuurbeleid in Nederland aanslaat. Dat schrijft wetenschapsjournalist Rypke Zeilmaker donderdag in Elsevier. Het PBL is het nationale instituut voor strategische beleidsanalyses op het gebied van milieu, natuur en ruimte. Het is organisatorisch onderdeel van het ministerie van Infrastructuur en Milieu maar verricht volgens de eigen missie 'onafhankelijk en wetenschappelijk gefundeerd' onderzoek. Zeilmaker richt zich op een biodiversiteitsmeter van het PBL die veel wordt aangehaald door beleidsmakers en natuurorganisaties. Volgens de gegevens van het PBL zou de afgelopen drie eeuwen in Nederland 85 procent van de biodiversiteit zijn verdwenen, om zich vanaf 1990 iets te herstellen. Zeilmaker - die de onderliggende gegevens van het PBL verkreeg door aanspraak te doen op de Wet Openbaarheid Bestuur - concludeert onder meer dat stadsnatuur en waternatuur niet worden meegenomen in de statistieken van het PBL, waardoor een onvolledig beeld van de Nederlandse natuur ontstaat. Ook stelt hij dat het PBL een verkeerde historische voorstelling geeft van de ontwikkeling van het landbouwareaal in Nederland. Keimpe Wieringa, sectorhoofd Natuur en Landelijk Gebied bij het PBL, spreekt van 'onheuse aantijgingen'.

Het bijengif potatoprid, met het giftige bestrijdingsmiddel imidacloprid, is vanaf 1 januari 2016 verboden in de aardappelteelt. Dit heeft het Ctgb vandaag besloten, naar aanleiding van het bezwaarschrift van Natuur & Milieu en Greenpeace. Via de rechter hebben de milieuorganisaties deze uitspraak afgedwongen. ‘Dit is goed nieuws voor de bijen. De bijensterfte neemt toe door het gebruik van giftige bestrijdingsmiddelen. Daarom pleiten wij voor een verbod hierop. Hoe eerder deze middelen verboden zijn, hoe beter,’ aldus Sijas Akkerman, hoofd Voedsel bij Natuur & Milieu. Het Ctgb heeft aan een aantal middelen met imidacloprid die in de glastuinbouw worden gebruikt, extra eisen gesteld. Glastuinders moeten hun afvalwater 99,5% kunnen zuiveren. Er zijn echter nog nauwelijks glastuinbouwbedrijven die de benodigde zuiveringsinstallatie hebben. Daarom heeft het Ctgb bevolen dat leveranciers alleen nog maar imidacloprid mogen leveren aan tuinbouwbedrijven die kunnen aantonen dat ze over een zuiveringsinstallatie beschikken.

Een inventarisatie van meer dan vijfvoudige normoverschrijdingen van het neonicotinoïde insecticide imidacloprid in het oppervlaktewater in 2014 bevestigt het treurige beeld van bezoedeling van het Nederlandse cultuurlandschap met een voor insecten uitzonderlijk giftige stof dat al sinds 2004 heeft plaats gevonden en een bepalende rol speelt bij de verhoogde bijenvolksterfte. De imidacloprid concentraties in het oppervlaktewater correleren eveneens met achteruitgang van insectivore vogelsoorten, die zich door insectenschaarste niet kunnen voortplanten. Een waterschap is een overheidsorganisatie, net zoals de Rijksoverheid, de provincies en de gemeenten, belast met watersysteembeheer (dit gaat over de kwantiteit, kering en waterkwaliteit) en zuiveringsbeheer (zuivering van afvalwater). Er is bijna geen waterschap in Nederland dat niet met imidacloprid verontreiniging te kampen heeft, maar er wordt nog steeds niet ingegrepen. Navolgend het aantal locaties met meer dan vijfvoudige normoverschrijdingen per waterschap. Wetterskip Fryslan: 2; Waterschap Hunze en Aa's: 2; Waterschap Vechtstromen: 1; Waterschap Zuiderzeeland: 1; Waterschap Rivierenland: 4; Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden: 3; Waterschap Brabantse Delta:3; Waterschap Roer en Overmaas: 2; Waterschap De Dommel: 1; Waterschap Scheldestromen: 4; Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier: 5; Hoogheemraadschap Amstel Gooi en Vecht: 1; Hoogheemraadschap van Delfland: > 5; Hoogheemraadschap van Rijnland: > 5. De situatie in de provincie Zuid-Holland is ronduit dramatisch.

Dat blijkt uit de internationale IUCN-rode lijst waarover Natuurpunt bericht. Voor onze contreien gaan de zomertortel, kievit en scholekster Haematopus ostralegus zorgwekkend achteruit. "De zomertortel Streptopelia turtur was altijd een erg algemene zomergast in West-Europa, maar ging de voorbije zestien jaar wereldwijd achteruit met minstens 30 procent en krijgt het label kwetsbaar", verduidelijkt Gerald Driessens van Natuurpunt. "In verschillende West-Europese landen, waaronder België, bedraagt die achteruitgang zelfs meer dan 90 procent." De achteruitgang van de kievit Vanellus vanellus is, net als veel andere vogelsoorten op het platteland, te wijten aan het intensieve landbouwsysteem. De meeste weidevogels broeden volgens Driessens nog wel. Hij telde twee maanden geleden amper twee jongen in een groep van 300 kievitten. "Dit doet ons vrezen dat als deze generatie verdwijnt, we geen kievitten meer zullen hebben." De IUCN-rode lijst is de mondiale standaard om de gezondheid van de natuur te meten. De lijst toont welke planten en dieren met uitsterven worden bedreigd en geeft informatie over hun verspreiding, leefgebied en de bedreigingen. Wetenschappers en natuurorganisaties wereldwijd verzamelden de gegevens, ook vrijwilligers van Natuurpunt werkten hieraan mee. Dankzij de lijst kunnen zorgwekkende trends gesignaleerd worden zodat met gerichte beschermingsmaatregelen ingegrepen kan worden.

Alleen invoering van een duurzame landbouw kan het tij nog keren voor de dramatisch verslechterde natuur op het platteland en in de open natuurgebieden van Nederland. Die conclusie trekt WNF-directeur Johan van de Gronden uit het eerste Living Planet Report - Natuur in Nederland, dat het Wereld Natuur Fonds vandaag publiceert. Op het platteland en in aangrenzende open natuurgebieden, zoals hei en duinen, is de fauna met respectievelijk 40 en 50 procent populatieverlies vrijwel gehalveerd. Met vermesting, verzuring en pesticiden uit de intensieve landbouw als grote boosdoeners. Wat er nu in Nederland gebeurt, kun je geen serieus natuurbeleid noemen, vindt Van de Gronden. Visie en centrale regie ontbreken volledig. "De inrichting en zorg voor de natuur moet op een andere leest worden geschoeid. Dat komt spijkerhard uit dit rapport naar voren. Er zou een minister voor de leefomgeving moeten komen, met in elk geval natuur en milieu in zijn portefeuille, die een integrale visie ontwikkelt op natuurherstel." De kansen op een omslag naar duurzame landbouw schat hij 'merkwaardig optimistisch' in. "Burgers willen het, het kan en we zullen wel moeten, anders blijven we letterlijk met de stront zitten."