Welche Auswirkungen hat das Bienensterben auf eine gesunde Welternährung? Antwort auf diese Frage geben jetzt wissenschaftliche Untersuchungen der Leuphana Universität Lüneburg. Professorin Alexandra-Maria Klein hat zusammen mit Kolleginnen der Freien Universität Berlin und der Universitäten in Berkeley und San Francisco eine international publizierte Studie vorgelegt.
It's summer wildflower season in the Rocky Mountains, a time when high-peaks meadows are dotted with riotous color. But for how long? Once, wildflower season in montane meadow ecosystems extended throughout the summer months. But now scientists have found a fall-off in wildflowers at mid-season. They published their results, funded by the National Science Foundation (NSF), in the current issue of the Journal of Ecology."Shifts in flowering in mountain meadows could in turn affect the resources available to pollinators like bees," says David Inouye of the University of Maryland, currently on leave in NSF's Division of Environmental Biology.
Onderzoekers van Wageningen UR hebben voorstellen gedaan voor twee deelonderzoeken om de effecten van neonicotinoïden op bijensterfte specifiek mee te nemen. Staatssecretaris Bleker van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) heeft hen opdracht gegeven de onderzoeken uit te voeren. In een reactie zegt toxicoloog Henk Tennekes dat we nu al meer dan voldoende weten over de werking van imidacloprid op bijen om risico beperkende maatregelen niet langer uit te stellen (zie bijlage). Het door staatssecretaris Bleker gesponsorde onderzoek (waarmee een bedrag van 196.000 euro incl. btw is gemoeid) is naar zijn overtuiging een verspilling van belastinggeld in een tijd dat overal bezuinigd moet worden. Deze uitgaven zouden beter besteed zijn in maatregelen om de schrikbarende achteruitgang van de Nederlandse akkervogels (zoals bijvoorbeeld de patrijs) tot staan te brengen, volgens Tennekes.
De overschrijdingen van neonicotinen, waaronder imidacloprid, in het oppervlaktewater vinden al plaats sinds 2004. Waarom deed de overheid niets? Wat is de rol van de waterschappen? Henk Bouman van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) vertelt dat de negen toezichthouders van het HHNK die eerste jaren niets bekend was van nadelige effecten.
De achteruitgang van de scholekster Haematopus ostralegus gaat nog sneller dan de teloorgang van onze nationale weidevogel de grutto Limosa limosa en is te vergelijken met de afname van de Veldleeuwerik Alauda arvensis in het agrarisch gebied. Sinds 1990 is het aantal Scholeksters dat in Nederland broedt met 50% afgenomen. Een vergelijkbare afname van meer dan 40% heeft zich voorgedaan in het Waddengebied. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat van alle scholeksters 77 procent in het agrarisch land broedt, 4 procent in de stad een nest heeft en 19 procent op de kwelders zit. Scholeksters die zich hebben gespecialiseerd in het leven op het boerenland eten vooral wormen en insectenlarven.
Ook al komt de overheid pas nu aarzelend met maatregelen - staatssecretaris Bleker van landbouw kondigde onlangs onder druk van de politiek onderzoek aan naar het effect van neonicotinoïden waar imidacloprid bij hoort - hebben veel kwekers op eigen initiatief al maatregelen genomen. Dat zegt althans beleidsadviseur en wetenschapper Jaap van Wenum van land- en tuinbouworganisatie LTO. ,,Veel glastuinders gebruiken de laatste jaren alternatieven als thiacloprid en in de maïs doet al zo n 95 procent van de kwekers niet meer aan zaadbehandeling met imidacloprid". Volgens toxicoloog Henk Tennekes is dit lood om oud ijzer.
Insectendeskundige Henk Vlug uit het Gelderse Scherpenzeel waarschuwt als ervaren onderzoeker - ruim dertig jaar Wageningen bij Plant Research International - voor een groter gevaar (dan alleen maar bijensterfte). Net als de toxicoloog Henk Tennekes zegt hij dat imidacloprid ook schadelijk doorwerkt bij andere insecten. Bijvoorbeeld op de natuurlijke vijanden van plaaginsecten als de engerling (in plantsoenen, sportvelden en golfbanen) en de eikenprocessierups. Hij doelt onder meer op respectievelijk de rozekeverdolkwesp en de loopkever. ,,Dat imidacloprid ondermijnt ons hele eco-systeem", zegt Vlug.
Op 30 oktober 2009 vond een extra bijeenkomst plaats van de werkgroep ‘Bestuivende insecten en gewasbeschermingsmiddelen en biociden’ om de problematiek rondom neonicotinen eens door te spreken met dr. Tennekes (zie bijlage). Tennekes en Van der Sluijs zijn degenen die begin mei 2009 het publieke debat zochten met een stellingname in de NRC over de verontrustende aanwezigheid van neonicotinen in oppervlaktewater en de gevolgen daar van op de bijenpopulatie. Tennekes kreeg uitvoerig de gelegenheid zijn standpunt uiteen te zetten m.b.v. een powerpointpresentatie.
De werkgroepleden spraken hun zorg uit over de aanwezigheid van imidacloprid in het oppervlaktewater, met name de soms sterke overschrijding van de MTR-norm, en besloten om de belangrijkste zaken uit het besprokene puntsgewijs te noteren en naar de minister van LNV te zenden.
Op 3 november 2010 is er een rondetafelgesprek geweest van de Vaste commissie van Economische zaken, Landbouw en Innovatie over het Wetsvoorstel Wijziging van de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden in verband met de implementatie van Europese regelgeving voor het op de markt brengen en het duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Navolgend het betoog van de toxicoloog Henk Tennekes over de effecten van neonicotinoide insecticiden op niet-doelwit arthropoden. Tennekes komt tot de conclusie dat - bij verdere voortzetting van het huidige overheidsbeleid en het gedogen van zware milieuverontreiniging met bestrijdingsmiddelen - zich in Nederland een milieuramp zal voltrekken.
Volgens LTO beleidsadviseur Jaap van Wenum komen forse normoverschrijdingen met neonicotinoiden in het oppervlaktewater vooral voor in glastuinbouwgebieden. "Het is de bedoeling de milieubelasting zo terug te dringen dat we per 1 januari 2013 weer onder de norm zitten", zegt van Wenum. "Daarover hebben we in het Platform Duurzame Glastuinbouw afspraken gemaakt. Daar zitten naast de glastuinbouw ook waterschappen en ministeries in". In een reactie argumenteert toxicoloog Henk Tennekes dat vrijwel alle toepassingen van imidacloprid in Nederland extreme normoverschrijdingen in het oppervlaktewater veroorzaken en dat het probleem niet wordt opgelost wanneer het plan van aanpak beperkt blijft tot glastuinbouwgebieden. Er is sinds 2004 sprake van zware verontreiniging van het oppervlaktewater met imidacloprid, met name in het westen van het land, die gepaard ging met hoge bijensterfte en een sterke achteruitgang van vlinders en vogelsoorten.