Sinds 1960 zijn 3,3 tot 5,7 miljoen broedparen uit de Nederlandse agrarische gebieden verdwenen, een achteruitgang van 61 tot 73% bij 27 van de (voorheen) algemeen voorkomende weidevogels. Zo verloor de veldleeuwerik Alauda arvensis naar schatting 750.000 tot 1,1 miljoen broedparen (een afname van minstens 96%), gevolgd door de patrijs Perdix perdix (-93%), de zomertortel Streptopelia turtur (-92%), de ringmus Passer montanus (-93%) en de grutto Limosa limosa (-68%).

Het tijdelijke Europese verbod op drie voor bijen gevaarlijke bestrijdingsmiddelen heeft in Nederland nauwelijks effect op het grootschalige gebruik van deze middelen. Maar liefst 85 procent van het totale gebruik valt onder allerlei vrijstellingen. Dit blijkt uit een analyse die het Centrum voor Landbouw en Milieu (CLM) uitvoerde in opdracht van Greenpeace. De milieuorganisatie wil dat de Nederlandse politiek stevigere maatregelen treft om de bijen en andere insecten te beschermen en pleit voor een totaalverbod op alle stoffen waarvan bekend is dat ze schadelijk zijn voor bijen en andere bestuivers. Dinsdag buigt de Tweede Kamer zich over de motie van de SP om het deelverbod op te rekken en meer toepassingen van de drie neonicotinoïden te verbieden

Het begrip toxiciteit staat voor schadelijkheid, giftigheid van een stof. Het is een algemeen aanvaard idee dat toxiciteit alleen gekoppeld is aan de kwantiteit. Met andere woorden, iedere stof, hoe natuurlijk ook, kan giftig zijn voor de mens als je er maar genoeg van binnen krijgt (kwantiteit). Dit grondbeginsel wordt aangeduid als het Paracelsus paradigma, genoemd naar Philippus Aureolus Theophrastus Bombastus von Hohenheim (1493 of 1494 - 1541). In alle discussies omtrent de vermeende schadelijkheid van synthetische stoffen wordt dit grondbeginsel altijd weer gebruikt. Men hanteert zogenaamde ‘veilige’ doseringen, hoeveelheden die beneden de doseringen blijven die geacht worden toxisch te zijn. Nu staat of valt deze hele verdediging met de geldigheid van het uitgangspunt, nl. dat toxiciteit alleen een kwantitatief fenomeen is. Ten aanzien van dit uitgangspunt in de toxicologie bevinden we ons nu midden in een paradigma verschuiving. De Nederlandse toxicoloog Dr. Henk Tennekes heeft aangetoond dat genoemd uitgangspunt niet klopt én dat de gevolgen van die misvatting dramatisch zijn. De bekende Amerikaanse natuurkundige en wetenschapsfilosoof Thomas Kuhn schreef over paradigma verschuivingen in 1962 zijn “The Structure of Scientific Revolutions”. Kern van zijn analyse is dat vooruitgang in de wetenschap vaak gepaard gaat met enorme weerstand van het wetenschappelijke establishment.

Het aandeel bestemd voor privé-gebruik beperkt zich tot 2 procent. Dat blijkt uit het antwoord van Vlaams Minister-President Kris Peeters op een schriftelijke vraag van Dirk Peeters (Groen). De EU-Commissie besliste zoals bekend eind april om vanaf 1 december 2013 een tijdelijk verbod in te stellen op het gebruik van drie soorten pesticiden die tot de groep van de neonicotinoïden behoren en gevaarlijk zijn voor de gezondheid van bijen. Deze pesticiden (chlothianidine, thiamethoxam en imidaclopride) mogen van dan af nog enkel gebruikt worden in periodes waarin bijen niet actief zijn. Bovendien worden ze nog enkel voor professioneel gebruik toegelaten. Particulieren zullen ze niet meer in de handel vinden. Ook zaadbehandeling met deze producten is voortaan verboden.

Kikkers en andere amfibieën bewonen al meer dan 300 miljoen jaar de moerassen van de aarde. Nu blijkt uit een nieuwe studie dat deze stokoude soorten in een angstaanjagend snel tempo in de Verenigde Staten dreigen te verdwijnen. Wetenschappers nemen al sinds het einde van de jaren 1980 een voortdurende daling van amfibie populaties waar. Maar velen hebben de ernst van de situatie onderschat. "Ze gaan echt wereldwijd achteruit," zegt bioloog Jeffery Brawn van de Universiteit van Illinois. "In Illinois, Mississippi, alle andere staten van Amerika maar ook daarbuiten". Deze maand meldde de United States Geological Survey dat kikkers en amfibieën met een snelheid van 3,7 procent per jaar verdwijnen en dat naar schatting de helft in de komende 20 jaar uit het hun resterende leefgebied zal verdwijnen. "Van alle gewervelde dieren, verdwijnen amfibieën verreweg het snelst" zei Brawn.

Uit mest en kunstmest vervliegt ammoniak naar de atmosfeer. Dit leidt tot eutrofiëring van ecosystemen, waardoor de biodiversiteit afneemt. Bovendien draagt ammoniak bij aan het ontstaan van fijnstof, waardoor de luchtkwaliteit vermindert en gezondheidsproblemen ontstaan, waaronder hartziekten. Een aantal wetenschappers heeft overzichtsartikelen geschreven waarin de meest recente inzichten in de stikstofcyclus wereldwijd staan vermeld. Ook komen de meest waarschijnlijke veranderingen m.b.t. stikstof aan bod die ons te wachten staan in de 21e eeuw. In de huidige editie van het tijdschrift Philosophical Transactions of the Royal Society licht Prof. Erisman toe: "Door de vervuiling van stikstof (die voor een belangrijk deel uit ammoniak bestaat) zijn de humane gezondheid en het ecosysteem ernstig aangetast. Nu al constateren we dat veel grenswaarden die we vastgesteld hebben, overschreden worden. Onze groeiende voedselconsumptie en het massaal overstappen op vleesrijke voeding leiden ertoe dat we die grenzen steeds méér overschrijden, terwijl we nu al met stikstof een factor 4 hoger zitten dan wat de aarde aankan.

Een grootschalige inventarisatie van de natuur in het Verenigd Koninkrijk heeft aangetoond dat de meeste soorten worstelen om te overleven en dat een op de drie soorten in de afgelopen halve eeuw in aantal is gehalveerd. Het verslag werd opgesteld door natuurbeschermingsorganisaties waaronder de Wildlife Trusts, de Mammal Society, Buglife en de Marine Conservation Society. Het unieke verslag, gebaseerd op wetenschappelijke analyse van tientallen miljoenen waarnemingen van vrijwilligers, toont aan dat insecten, vogels, vissen, amfibieën, reptielen en planten in de problemen zijn geraakt. Het volledige rapport is online verkrijgbaar: www.rspb.org.uk / stateofnature. Van meer dan 6000 soorten die met behulp van moderne Rode Lijst criteria in het Verenigd Koninkrijk zijn onderzocht, wordt ruim 1 op de 10 met uitsterven bedreigd. In de overzeese gebieden van het Verenigd Koninkrijk, die een rijke fauna van groot internationaal belang bezit, lopen meer dan 90 soorten een hoog risico uit te sterven. De helft van de onderzochte soorten ondergaan sterke veranderingen in aantal of territoria, wat aangeeft dat de recente veranderingen in het milieu een dramatische werking op de natuur in het Verenigd Koninkrijk hebben. De intensivering van de landbouw heeft ingrijpende en langdurige gevolgen voor de natuur gehad. Volgens de toxicoloog Henk Tennekes heeft met name het veelvuldige gebruik van de voor insecten zeer giftige neonicotinoide insecticiden, die in de bodem en het water accumuleren, een rampzalige werking op de natuur, zoals beschreven in zijn in 2010 gepubliceerde boek "Disaster in the Making". Kijk naar de indrukwekkende toespraak van de natuurbeschermer en TV presentator Iolo Williams over de toestand van de natuur in Wales: http://www.youtube.com/watch?v=FnJQjtvngqA

Veertig jaar geleden broedden er nog 100.000 paartjes grutto's in Nederland. Daarvan zijn er nu nog maar zo'n 40.000 over. De grutto (Limosa limosa) gaat al 20 jaar met ongeveer 5% per jaar achteruit in Nederland. Als deze trend doorzet, ziet het er slecht uit voor het voortbestaan van de grutto. In het Groene Hart voert Staatsbosbeheer in samenwerking met boeren al jarenlang graslandbeheer op maat. Er wordt pas laat gemaaid, zodat de jonge grutto's in het veilige, hoge gras voldoende beschutting en eetbare insecten kunnen vinden. Dit leidde ook tot succes: vorig jaar verbleven recordaantallen grutto's en hun kuikens in het Groene Hart. Maar dit voorjaar is voor de kwetsbare weidevogelsoorten een tegenvaller: tot nu toe zijn ongeveer de helft tot zeventig procent van de aantallen grutto's van vorig jaar aan het broeden gegaan in de Donkse Laagten en De Wilck.

Dat zegt aantredend hoogleraar landbouwecologie aan de Wageningen Universiteit Pablo Tittonell in een interview met Trouw. Nederland heeft volgens Tittonell de ideale bodem, het geschikte klimaat, ervaring met watermanagement en ondernemende en innoverende boeren. Zijn pleidooi is opmerkelijk, omdat bestuursvoorzitter van de universiteit Aalt Dijkhuizen al meerdere keren heeft afgegeven op de biologische landbouw. Bij de opening van het academisch jaar in 2012 stelde Dijkhuizen bijvoorbeeld dat verdere intensivering van de landbouw nodig is om de wereldbevolking ook in de toekomst te kunnen voeden.

Op 18 april 2013 kwamen broedvogeldeskundigen en natuurbeschermers van de drie Waddenzee landen Denemarken, Nederland en Duitsland bij elkaar voor de internationale workshop “Breeding Birds in Trouble". Uit lange termijn trends van broedvogeltellingen blijkt dat de aantallen van 2/3 van alle internationaal gemonitorde soorten in het Waddengebied afnemen. De trends van de afgelopen 10 jaar tonen zelfs aan dat de achteruitgang van sommige soorten, zoals scholeksters (Haematopus ostralegus), kluten (Recurvirostra avosetta) en Noordse Stern (Sterna paradisaea) in een versnelling is geraakt. Zeldzame broedvogels, zoals kemphaan (Philomachus pugnax), bonte strandlopers (Calidris alpina) en watersnip (Gallinago gallinago) staan op de rand van verdwijnen uit het Waddengebied. Als de huidige negatieve trends doorzetten, dreigen meer broedvogels, zoals de blauwe kiekendief (Circus cyaneus), te verdwijnen. In een reactie schrijft de toxicoloog Henk Tennekes dat de vogelsoorten die achteruitgaan in veel gevallen afhankelijk zijn van insecten die eveneens schaarser worden. De toenemende verontreiniging van bodem en water met het insecticide imidacloprid in of nabij broedgebieden zou daarbij een belangrijke rol kunnen spelen. Uit onderzoek van de Universiteit Utrecht blijkt dat er een verband is tussen imidacloprid concentraties en de insectenrijkdom in het oppervlaktewater:
http://dx.plos.org/10.1371/journal.pone.0062374.