Natuurbeschermer Maarten Bijleveld (82) is al ruim vijftig jaar weg uit Nederland. Hij woont in Zwitserland, maar hij stond als student biologie aan de wieg van het Wereld Natuur Fonds in Nederland. „Ik ben de laatst levende medeoprichter.” Wat Bijleveld de afgelopen tien jaar vooral bezighoudt, is de strijd voor wetenschappelijke waarheid wat betreft de neonicotinoïden, neurotoxische bestrijdingsmiddelen die een „desastreuze” uitwerking hebben op de natuur. Bijleveld heeft het vorige week verschenen rapport van de Verenigde Naties over het dramatische verlies aan biodiversiteit gelezen.

De Nederlandse toxicoloog Henk Tennekes beweert dat de neonicotinoïden verantwoordelijk zijn voor het enorme verlies van biodiversiteit. "Voor onze ogen", zegt Tennekes, "vindt de ecologische ineenstorting plaats", die de milieuramp met het insecticide DDT verre overtreft. De gevolgen, zoals Tennekes ze beschrijft, van de sterfte van insecten die vissen, vogels, amfibieën en reptielen beroven van voedsel.

Het is te wijten aan de dodelijke schimmelziekte chytridiomycose. De ziekte vreet op de huid van amfibieën, waaronder kikkers, padden en salamanders. Voor het eerst hebben onderzoekers nu de wereldwijde impact van de schimmel in een nieuwe studie in kaart gebracht. En het is geen goed nieuws.

Wetenschappelijke bewijzen stapelen zich op: bepaalde pesticiden lijken het risico op autisme te verhogen. Het is zaak te achterhalen hoe dat precies in zijn werk gaat. In de Verenigde Staten wordt één kind op 59 geboren met autisme. De cijfers dateren van 2018 en zijn twintig procent hoger dan in 2016. In sommige staten, zoals New Jersey, waar de diagnostische methodes bijzonder efficiënt zijn, heeft zelfs één kind op 34 de ontwikkelingsstoornis. Meer dan de helft van hen heeft een IQ onder de 85, wat op het randje is van een intellectuele stoornis.

Het gaat landelijk slecht met de zwaluwsoorten, ook in Capelle. Oorzaken zijn niet altijd eenduidig, maar het sterk afgenomen insectenbestand (zwaluwen zijn insecteneters!), intensieve veeteelt en landbouw, gebruik van pesticiden spelen daarbij een grote rol.

Jonge zwaluwen in Groningen en het Lauwersmeergebied sterven bij bosjes. Bovendien zijn tal van zwaluwnesten leeg gebleven dit voorjaar. Ecoloog Jan Doevendans maakt zich grote zorgen. Volgens hem verhongeren de zwaluwen door de massale insectensterfte. ,,75 procent van de insecten is verdwenen, wat de inzet is van de teloorgang van de zwaluw.’’ Hij hoopt dat hij ongelijk heeft, maar hij voorziet een ecologische ramp. ,,Er is iets ernstigs aan de hand als zelfs in een stil, donker, waterrijk en groot natuurgebied als het Lauwersmeer te weinig insecten zijn.’’

De Zutphense toxicoloog Henk Tennekes (1950) toonde het verband aan tussen de massale bijensterfte en het gebruik van bestrijdingsmiddelen met neonicotinoïden als werkzame bestanddelen. In 2010 publiceerde hij zijn boek ‘A disaster in the making’ waarin hij het grote publiek waarschuwde voor een dreigende milieucatastrofe. Het werd de klokkenluider niet in dank afgenomen. Hij verloor al zijn geld, maar hij hield voet bij stuk en sinds eind vorig jaar is het gebruik van drie neonicotinoïden in Europa verboden. “Ik moest voor de waarheid kiezen.”

Nieuw-Zeeland stond ooit bekend als een land met vele unieke vogelsoorten. Er waren immers maar weinig viervoeters waardoor vogels een belangrijke ecologische rol speelden en het rijk voor zich hadden. Nieuw-Zeeland telt bijvoorbeeld drie inheemse papegaaien: de kaka, de kakapo en de kea. Maar die papegaaien kregen het doorheen de jaren een pak moeilijker: alle drie de papegaaien zijn inmiddels (met uitsterven) bedreigd, net zoals 80 tot zelfs 90 procent van alle originele vogelsoorten in Nieuw-Zeeland.

Jaarlijks communiceert de Vlaamse Landmaatschappij over de inspanningen die landbouwers doen op vlak van agrarisch natuurbeheer. In functie van akkervogels voorzien ze bijvoorbeeld wintervoedsel en nestgelegenheid op hun percelen. Belangrijker nog dan de oppervlakte waarvoor beheerovereenkomsten afgesloten worden, is het resultaat dat daarmee geboekt wordt. Lokaal lijkt dat vruchten af te werpen, maar op Vlaams niveau blijven aan landbouw gebonden vogelsoorten als de veldleeuwerik en de grutto (Limosa limosa) verder afnemen.

Vierentwintig gewasbeschermingsmiddelen die sinds 2005 zijn toegelaten, zijn aangetroffen in het bodemwatermilieu en breken daar beperkt af. Dat blijkt uit een recente overzichtsstudie van wateronderzoeksinstituut KWR op basis van monitoringdata van drinkwaterbedrijven uit de periode 2010-2014. De vereniging van drinkwaterbedrijven Vewin noemt het zorgwekkend dat ook recent toegelaten middelen reeds in grond- en oppervlaktewater zijn teruggevonden.