Neuere Forschungsergebnisse zur Gefährdung von Bestäuberinsekten, Vögeln und weiterer Organismen durch systemische Pestizidwirkstoffe (insbesondere Neonicotinoide) und der sich daraus ergebende Handlungsbedarf für Regulierung und Forschung.
Der US Government Fish and Wildlife Service hat soeben für alle Naturschutzgebiete im Zuständigkeitsbereich der Behörde ein Verbot von GV-Pflanzen und Neonicotinoide ausgesprochen. Es ist die erste derartige Entscheidung einer staatlichen Behörde der USA. Die im Jahr 1940 ins Leben gerufene Behörde ist für über 560 Naturschutzgebiete und Tausende anderer besonders geschützter Gebiete mit einer Gesamtfläche von rund 60 Millionen Hektar in den USA zuständig. Außerdem betreibt sie 70 Fischbrutbetriebe und unterhält 65 Büros für Fischereiressourcen. »Wir haben entschieden, dass der prophylaktische Einsatz, beispielsweise die Behandlung des Saatguts mit Neonicotinoiden, die sich systemisch in der Pflanze verteilen und ein breites Spektrum von Nicht-Zielarten beeinträchtigen können, mit der Politik des Service nicht vereinbar ist«, schrieb James Kurth, der Chef des National Wildlife Refuge System, am 17. Juli in einem Memorandum. Das landesweite Verbot der Neonicotinoide folgt auf Verbote der Behörde in den Bundesstaaten Washington, Oregon, Idaho, Hawaii und den Pazifikinseln.
¿Por qué se oye cada vez menos el canto de las aves en muchas zonas? ¿Están los insecticidas llevándose por delante las poblaciones de pájaros? Un artículo científico en la revista Nature asocia el insecticida más usado del mundo con la reducción de las poblaciones de algunas especies de pájaros. La investigación, realizada por la universidad holandesa de Radboud en Nijmegen, muestra cómo coinciden las zonas en cuyas aguas se miden concentraciones altas de un famoso insecticida de la multinacional Bayer, el imidacloprid, con las áreas en las que están cayendo de manera más notable las poblaciones de diferentes especies de aves. Las víctimas estudiadas son, fundamentalmente, aves insectívoras que cada vez se ven en menor número en muchas zonas agrarias.
Onlangs verscheen de zoveelste studie waaruit blijkt dat het gebruik van toegelaten, en dus veilig bevonden, bestrijdingsmiddelen toch schadelijke effecten heeft. Al in 2010 ontdekte de Nederlandse toxicoloog Henk Tennekes dat neonicotinoïden zoals het veel gebruikte imidacloprid bij langere blootstelling letale effecten kunnen veroorzaken bij lage concentraties. Hij waarschuwt sindsdien voor de ernstige achteruitgang van vele soorten insecten en andere ongewervelden en de indirecte effecten hiervan op andere diersoorten. De voorspellingen van Tennekes werden bevestigd door een mei vorig jaar verschenen studie van de Universiteit van Utrecht, waaruit een sterk verband bleek tussen de normoverschrijding van imidacloprid in het oppervlaktewater en de verminderde aanwezigheid van aquatische insecten zoals libellen, waterjuffers en eendagsvliegen. Het meest recente onderzoek werd uitgevoerd door de Radboud universiteit en gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature, en liet een sterke correlatie zien tussen de concentratie imidacloprid in oppervlaktewater en de achteruitgang van de vogelstand. Volgens Greenpeace gaat het hierbij niet om incidenten maar om symptomen van een falend toelatingsbeleid. Keer op keer blijkt men de risico’s van pesticiden voor mens en natuur te onderschatten, terwijl het risicobeperkende effect van steeds complexere gebruiksvoorschriften juist wordt overschat. Dit wijst op structurele tekortkomingen van de huidige procedures voor risicoanalyse en toelating van bestrijdingsmiddelen.
Niederländische Forscher um Caspar Hallmann von der Radboud-Universität in Nijmegen und des SOVON-Zentrums für Ornithologie haben herausgefunden, dass der Rückgang vieler Vogelarten mit dem Einsatz von Schädlingsbekämpfungsmitteln zusammenhängt. Das im Rahmen der Studie untersuchte Pestizid trägt den Namen Imidacloprid und gehört zur Gruppe der Neonicotinoide. Es ist eines der weltweit am häufigsten in der Landwirtschaft verwendeten Insektizide. Neonicotinoide wirken als Kontakt- oder Fraßgifte. Sie schädigen das Nervensystem der Insekten, die mit dieser Substanz behandelte Pflanzen fressen oder diese auch nur berühren.
Landbouwgiffen op basis van zogenoemde neonicotinoïden moeten zo snel mogelijk worden verboden in Nederland. Daar pleit een meerderheid in de Tweede Kamer voor nu uit nieuw onderzoek is gebleken dat het landbouwgif grote invloed heeft op de populatie insecten én vogels. Coalitiepartij PvdA en oppositiepartijen PVV, D66, SP, GroenLinks en de Partij voor de Dieren (PvdD) willen de middelen zo snel mogelijk van de markt. Ook al is dat in strijd met Europese regels voor de interne markt: producten die in de ene lidstaat vrij te verkrijgen zijn, mogen in een andere lidstaat niet zomaar worden verboden. PvdA, D66 en SP hebben Kamervragen ingediend, de PvdD wil een debat.
Henk Tennekes staat volledig achter de inhoud van het stuk dat vorige week werd gepubliceerd. Maar hij neemt het de auteurs kwalijk dat zij zijn wetenschappelijke publicaties niet hebben genoemd in hun lijst referenties. De schrijvers verwijzen naar 24 andere studies, maar niet naar twee wetenschappelijke artikelen en een Engelstalig boek van Tennekes, die al in 2010 een verband legde tussen het gebruik van bestrijdingsmiddelen en de teruggang van vogels. Tennekes stuurde de auteurs een mailwisseling met dierecoloog Bruno Ens van Sovon Vogelonderzoek Nederland. Tennekes schreef Ens in juli 2011: "Het staat naar mijn oordeel buiten kijf dat onmisbare voedselbronnen van de kluut acuut bedreigd worden door extreme oppervlaktewaterverontreiniging met insecticiden, met name imidacloprid." Ens antwoordde in maart 2012 dat hij de stukken had bestudeerd, maar dat hij de analyses niet overtuigend vond. Maar, schreef Ens, inmiddels waren in Nijmegen biologen bezig met hun studie.
Henk Tennekes (63) was werkzaam in het kankeronderzoek. Vijf jaar geleden ontdekte hij dat de neonics op insecten effecten hebben die vergelijkbaar zijn met kankerverwekkende stoffen. Hij publiceerde in wetenschappelijke bladen over zijn bevindingen. "Mijn conclusie was dat er geen veilige ondergrens is voor deze klasse van insecticiden, iedere blootstelling is te hoog. Ik heb toen al mijn bezorgdheid geuit over het risico van een breuk in de voedselketen. De pest is dat 90 procent van deze moeilijk afbreekbare middelen in het milieu komt, in het oppervlaktewater. Dat hebben de waterschappen inmiddels ook kunnen vaststellen. Van dat water leven vissen, vogels, vleermuizen, egels, amfibieën, reptielen, noem maar op. Als de vogels uit het boerenland verdwijnen, dan dondert op enig moment die hele voedselketen in elkaar. Ik waarschuw daar al jaren voor." Hij schreef een boek in 2010 over de gevaren van de neonicotoïden met de veelzeggende titel 'A disaster in the making', een naderende ramp. Nijmeegse biologen publiceerden in 2014 een onderzoek waaruit blijkt dat de 'neonics', zoals ze kortweg worden aangeduid, niet alleen schadelijk zijn voor bijen en hommels, maar ook voor de veldleeuwerik, de kleine karekiet, de gele kwikstaart en nog wat vogelsoorten. De eerste die het boek van Tennekes lovend besprak was de Rachel Carson Council, opgericht ter nagedachtenis van de Amerikaanse biologe Rachel Carson, die ruim een halve eeuw geleden 'Silent Spring' publiceerde.
1. Kent u het artikel in Biologen: Vogels lijden onder ‘bijengif’? 1); 2. Onderkent u het verband tussen het gebruik van het middel imidacloprid in de landbouw en de achteruitgang van 15 weidevogels zoals spreeuw, veldleeuwerik, boerenzwaluw en ringmus?; 3. Bent u bereid de toelating van het middel imidacloprid met onmiddellijke ingang op te schorten en bent u bereid het middel –gelijk met de opschorting- te laten herbeoordelen in de reguliere procedure?; 4. Bent u bereidt de producent van imidacloprid juridisch aansprakelijk te stellen voor de schade aan de natuur die door het middel imidacloprid is aangericht, of althans de mogelijkheden hiertoe te onderzoeken?
Insectenetende vogels, zoals spreeuw (Sturnus vulgaris) en boerenzaluw (Hirundo rustica) gaan sterker achteruit in gebieden met hoge concentraties van de neonicotinoïde imidacloprid in het oppervlaktewater. Dit blijkt uit een analyse van gedetailleerde gegevens over milieufactoren en trends van algemene insectenetende vogels in het boerenland. Het wetenschappelijk tijdschrift Nature publiceert de studie van biologen van de Radboud Universiteit en van Sovon Vogelonderzoek Nederland vandaag. Toxicoloog Henk Tennekes uit Zutphen waarschuwt al jaren voor de schadelijke gevolgen voor het milieu door het gebruik van bepaalde pesticiden.